به‌گزارش مشرق، در آستانه زمستان و در یکی از مهم‌ترین رویدادهای فضایی سال، سه ماهواره ایرانی «کوثر» «ظفر ۲» و «پایا» روز ۷ دی‌ماه با ماهواره‌بر سایوز روسی از پایگاه وستوچنی به فضا پرتاب می‌شوند. ماهواره کوثر ساخت شرکت دانش‌بنیان «امید فضا» است و به همراه دو ماهواره دیگر از سری ماهواره‌های سنجشی هستند که برای تصویربرداری و ارسال پیام مورد استفاده قرار می‌گیرد و قرار است در مدار لئو با ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتر مستقر شوند.

به همین مناسبت، نگاهی دقیق و جامع به مأموریت و کاربردهای این سه ماهواره می‌اندازیم؛ ماهواره‌هایی که هر کدام بخش مهمی از نیازهای فضایی کشور را پوشش می‌دهند.

کوثر، نسل تازه ماهواره‌های سنجشیِ بخش خصوصی

کوثر، یک ماهواره سنجش از دور پیشرفته است که توسط شرکت دانش‌بنیان امیدفضا طراحی و ساخته شده و محموله دوربین این ماهواره توسط شرکت دانش بنیان دیده پرداز صبا توسعه داده شده است. دستاوردی که نشان‌دهنده رشد سریع بخش خصوصی در اکوسیستم فضایی کشور است. این ماهواره درحالی آماده پرتاب شده که کمتر از یک‌سال از پرتاب نمونه اول کوثر می‌گذرد؛ موضوعی که بیانگر توانمندی این تیم در توسعه سریع و ارتقای پلتفرم‌های فضایی است.

حسین شهرابی مدیرعامل شرکت امیدفضا با اشاره به اینکه تجربیات دو ماهواره کوثر و هدهد در پروژه جدید کوثر به‌کار گرفته شده است، می‌گوید: از بین سه لینک مخابراتی موجود در ماهواره‌های قبلی، بهترین لینک انتخاب شده و به کار گرفته شده است. همچنین، این ماهواره سازگار با ایستگاه‌های بین‌المللی است و فقط ایستگاه‌های داخلی قادر به دریافت سیگنال نیستند، که این موضوع در مدیریت ماهواره کمک بزرگی خواهد کرد.

کوثر یک ماهواره سنجشی ۳۰ کیلوگرمی است که در مدار خورشیدآهنگ ۵۰۰ کیلومتری قرار می‌گیرد و تصاویر با دقت حدود ۴ متر ثبت می‌کند؛ دقتی که آن را برای کشاورزی دقیق، پایش محیط‌زیست، نقشه‌برداری شهری و مدیریت بحران به ابزاری کاربردی تبدیل می‌کند.

مدیرعامل امیدفضا درباره دوربین‌های تصویربرداری این ماهواره گفته است که مشکل تفکیک مکانی بین طیف‌های رنگی و مادون‌قرمز در کوثر ۱ اصلاح شده و هر دو دوربین به تفکیک یکسان و بهینه‌ای رسیده‌اند. بهینه‌سازی لنزها باعث شده رزولوشن واقعی تصاویر به کیفیت نزدیک‌تر شود.

ماهواره کوثر با ترکیب مأموریت سنجش از دور نمونه اول کوثر و مأموریت اینترنت اشیای ماهواره هدهد، نقش دوگانه‌ای بر عهده دارد. برای این منظور، یک ماژول ارتباطی IoT در آن یکپارچه‌سازی شده تا بتواند داده‌های حسگرهای زمینی توزیع‌شده را دریافت و منتقل کند.

این تصاویر در بخش کشاورزی می‌تواند داده‌های دقیق وضعیت زمین، میزان رطوبت خاک، سلامت گیاه و حتی شرایط پیش‌بینی‌شده آب‌وهوا را با جزئیات نشان ‌دهند؛ اطلاعاتی که به کشاورزان کمک می‌کند تا هزینه‌های خود را کاهش دهند و بازدهی محصول را افزایش دهند.

همچنین این تصاویر به کشاورزان و مدیران بخش کشاورزی کمک می‌کند مصرف آب، کود و سم را به شکل هدفمند تنظیم کنند، نشانه‌های اولیه خشکسالی یا هجوم آفات را سریع‌تر شناسایی کنند و در نهایت برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای تولید و قیمت‌گذاری داشته باشند. نتیجه چنین پایشی، کاهش نوسان قیمت و افزایش بهره‌وری و سودآوری در این بخش است.

همچنین به گفته شهرابی، در ماهواره جدید که قرار است پرتاب شود، سلول‌های خورشیدی به بدنه ماهواره چسبانده شده تا جذب انرژی خورشیدی وابسته به وضعیت پایدار بودن ماهواره نباشد. از سوی دیگر، امکان به‌روزرسانی کامل نرم‌افزار کنترل وضعیت ماهواره از زمین فراهم شده که در صورت بروز مشکل، بتوان برنامه کنترل را از راه دور تغییر داد.

کوثر با این ویژگی‌ها قادر است نیازهای زیرساخت‌های هوشمند برای پایش تغییرات و کشاورزی دقیق گرفته تا مدیریت شهری و مدیریت بحران را پشتیبانی کند. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها چهار سال در مدار عمر عملیاتی خواهد داشت.

به‌این‌ترتیب، کوثر یک پلتفرم دو منظوره و ارتقایافته است که علاوه بر ارائه تصاویر کاربردی، نقش مهمی در توسعه شبکه اینترنت اشیای ماهواره‌ای ایفا می‌کند.

ظفر ۲؛ ماهواره‌ای دانشگاهی با محموله‌های پیشرفته

«ظفر ۲» محصول یک دهه تلاش پژوهشی دانشگاه علم و صنعت است و نسبت به نمونه قبلی با محموله‌های تصویربرداری و مخابراتی پیشرفته‌تری تجهیز شده. این ماهواره با دوربین‌های چندطیفی و قدرت تفکیک ۱۶ متر قادر است تغییرات پوشش گیاهی، پدیده‌های زیست‌محیطی و توسعه شهری را با دقت بیشتری ثبت کند.

ظفر ۲ به سامانه ذخیره و ارسال داده (S&F) نیز مجهز است؛ محموله‌ای که ارتباط هم‌زمان ۲۵۶ کاربر زمینی را ممکن می‌کند و داده‌های نقاط دور از دسترس از دکل‌های نفتی تا کشتی‌ها و ایستگاه‌های لرزه‌نگاری را دریافت و در زمان مناسب به ایستگاه زمینی منتقل می‌کند. این سامانه همچنین توان ارسال پیام و ارتباط صوتی یک‌طرفه را فراهم می‌سازد.

در کنار اینها، محموله تحقیقاتی سنجش تشعشعات نیز روی ماهواره نصب شده تا اثر پرتوهای کیهانی بر تراشه‌ها و تجهیزات اندازه‌گیری شود؛ این داده‌ای حیاتی برای توسعه نسل‌های آینده ماهواره‌های مقاوم ضروری است. اطلاعات به‌دست‌آمده از ظفر ۲ در گستره وسیعی از کاربردها برای کشاورزی و منابع آبی تا پایش بحران‌های طبیعی و نظارت شهری قابل استفاده است و آن را به یک ماهواره عملیاتی و چندمنظوره تبدیل می‌کند.

پایا؛ چشمی دقیق برای پایش سرزمین

«پایا» سومین ماهواره این مأموریت است که به سفارش سازمان فضایی ایران و توسط صنایع الکترونیک ایران (صاایران) ساخته شده و با توان تصویربرداری ۵ متر در تصاویر سیاه‌وسفید و ۱۰ متر در تصاویر رنگی، به ابزاری کارآمد در حوزه‌های کشاورزی، منابع آبی، محیط‌زیست و نقشه‌برداری شهری تبدیل شده است.

داده‌های حاصل از این ماهواره امکان پایش سطح زیر کشت محصولات استراتژیک، رصد سلامت مزارع و تغییرات پوشش گیاهی، بررسی وضعیت تالاب‌ها و دریاچه‌ها و تشخیص علائم خشکسالی را فراهم می‌کند. پایا همچنین در شرایط بحران با تصویربرداری فوری از مناطق سیل‌زده یا زلزله‌زده به مدیریت عملیات امداد کمک می‌کند و در به‌روزرسانی نقشه‌های شهری و توپوگرافی نقش مؤثری دارد.

این ماهواره با ارائه داده‌های دقیق و منظم، یکی از اجزای مهم شبکه سنجشی کشور محسوب می‌شود و در مدیریت سرزمین و برنامه‌ریزی توسعه جایگاه ویژه‌ای دارد.

در مجموع این سه پرتاب خدمات متعددی در حوزه‌های کشاورزی، منابع زیستی و منابع آب ارائه می‌دهند. این پرتاب نشان‌دهنده رشد سریع صنعت فضایی ایران و ظرفیت بالای نیروی انسانی متخصص است.